Algemene Informatie Tonga

Van koning tot aan de natuur van Tonga

Geschiedenis

De bewoners van Tonga hebben een legende, die verhaalt over het ontstaan van het koninkrijk. Ruim duizend jaar geleden verwekte de zonnegod Tangaloa een kind bij Ilaheva, welke uiteindelijk de eerste koning van Tonga werd. De koningstitel, Tui, is sindsdien overervend van vader op zoon. Oorlog voeren was voor de bewoners van Tonga een nobele bezigheid, waarmee zij hun aanspraken op met name de Fiji-eilanden deden gelden. Het was gewoonte om overwonnen vijanden op te eten, ter vermeerdering van hun macht. De bewoners van Tonga waren bij andere Polynesiërs berucht als de meest oorlogszuchtige en wrede kannibalen van de Pacific.

Met behulp van archeologische opgravingen wordt vermoed dat de eerste bewoners op de eilanden zo’n 6000 jaar geleden vanuit de Santa Cruz eilanden (Salomon eilanden) kwamen. Deze volkeren maakten deel uit van de grote Lapita-migratie; 1000 jaar lang leefde, zeilde en voerde dit volk oorlog in het gebied wat nu Tonga, Samoa en Fiji heet voordat ze Tahiti en de rest van de eilanden in Oceanië ontdekten.

In de 12e eeuw waren de Tonganen, en hun opperhoofd Tu’i Tonga, bekend in de hele regio, waardoor sommige geschiedkundigen het in deze tijd over het Tongaanse Rijk hebben. In de 15e en 17e eeuw woedden burgeroorlogen op de eilanden. Het was in deze tijd dat de eerste Europeanen Tonga aandeden.

Het eerste contact met Europeanen vond plaats in 1616. De Nederlandse koopvaarders Eendracht en Hoorn met de bevelvoerders Jacob Lamaire en Willen Cornelius Schouten passeerden de eilanden op weg naar Indië. Ze legden aan op Niuatoputapu, een van de noordelijke eilanden. De passage verliep niet geheel zonder schermutselingen. De Nederlanders werden belaagd door diverse zeilende oorlogskano’s.

De volgende Europeaan die Tonga bezocht was Abel Tasman in 1643, die bij de eilanden Tongatapu en Ha’apai-groep ankerde en met de lokalen handel dreef. In de jaren die volgenden werd Tonga door verscheidene andere ontdekkingsreizigers bezocht, waaronder Wallis, Cook (3x, in 1773, 1774 en 1777), La Pérouse en Bligh.

Ervaringen uit vroegere tijden

Abel Tasman was de eerste bezoeker van het eiland in 1643 en vond de bewoners diefachtig. Hij ruilde er een stuk oud zeildoek, spijkers, twee spiegels en een bosje kralen tegen water, varkens, kippen, bananen en kokosnoten. Hij noemde het eiland Amsterdam vanwege de overvloed.

Feestmalen organiseerden de inwoners van Tonga ook al toen James Cook in de achttiende eeuw aanlegde bij Tonga. Hij noemde het eiland de Friendly Islands, omdat de bewoners hem en zijn mannen zo warm ontvingen. James Cook wist niet dat de woeste krijgers ‘s nachts bij het kampvuur de plannen bespraken om hem en zijn mannen te vermoorden. Ze werden het niet eens over de manier waarop – en Cook overleefde het ter nauwernood.

Ook Captain William Bligh had slechte herinneringen aan Tonga. Op 28 april 1789 brak bij de Ha’apai-groep op z’n schip “The Bounty” een muiterij uit, waarbij hij met 18 trouwe bemanningsleden in een open sloep van boord werd gezet. Bligh landde daarna kort op het eiland Tofua in de hoop voldoende proviand te vinden voor de hachelijke tocht naar Indië. Maar de bevolking van Tofua voelde zich bedreigd en verjoeg hem van het eiland. Na een tocht van drie maanden vol ontberingen, landde hij voor het eerst weer in Noord-Australië. De muiters vestigden zich na een korte omzwerving door Frans-Polynesië op het eiland Pitcairn.

Een andere opmerkelijke Europeaan in de geschiedenis van Tonga was William Mariner. Als scheepsjongen van 15 belandde hij in de Hapa’ai, en terwijl vrijwel de gehele bemanning van het schip door eilanders werd uitgemoord, werd zijn leven gespaard. De lokale chief “Finau ‘Ulukalala I” nam hem onder z’n hoede en er ontstond een bijzondere relatie, waarover gelezen kan worden in het prachtige boek “An account of the natives of the Tonga Islands”.

De eerste Britse missionarissen vestigden zich in 1797. Aan het begin van de 19de eeuw slaagden in korte tijd een aantal gereformeerde missionarissen erin, de bevolking van Tonga te bekeren tot het Christendom.

In diezelfde periode kwamen de eilanden van Tonga voor het eerst onder het bestuur van één koning, King George Tupou I. Hij kreeg de titel Tu’i Kanokupolu, maar werd “King George” gedoopt. Onder zijn bewind vond een eerste moderne staatsvorming plaats, met grondwet, vlag en een wetgeving waarin het eigendom van land aan de bewoners van Tonga werd voorbehouden. In 1875 verklaarde hij met de hulp van missionaris Shirley Baker Tonga een constitutioneel koninkrijk. Hij stelde een aantal wetten vast, en gaf de stamhoofden minder macht. King George Tupou I stierf op een leeftijd van 96 jaar.

Door zijn opvolgers werd de staatsvorming verder voortgezet. Tonga werd een beschermde staat onder de Britse kroon door de Vriendschapsovereenkomst van 18 mei 1900. Ondanks het protectoraat dat de Engelsen over Tonga vestigden, behield Tonga steeds een grote mate van zelfstandigheid.

De twee wereldoorlogen gingen vrijwel geruisloos aan Tonga voorbij. Zelfs heden ten dage is Tonga een rustige en ietwat afgelegen eilandengroep, die jaarlijks slechts door een gering aantal toeristen wordt bezocht. Ofschoon er op Tonga geen schijnende armoede heerst en de infrastructuur in redelijke conditie verkeert, behoort het land tot de minst ontwikkelde landen in de Pacific.

De Vriendschapsovereenkomst met de Britse Kroon werd in 1970 beëindigd, naar aanleiding van een overeenkomst die de derde monarch – Koningin Salote – had gemaakt voor haar overlijden. Tonga werd lid van de Commonwealth of Nations in 1970, en de Verenigde Naties in 1999.

Alhoewel Tonga in aanraking kwam met koloniale machten heeft het nooit eigen bestuur verloren – een feit dat Tonga uniek maakt in deze regio.

Regering van Tonga

Tonga is een constitutionele monarchie, waarin alle macht geïnvesteerd wordt in de koning, maar hij mag geen wetten leiden dat invloed heeft op de rechten van de inwoners zoals beschreven wordt in de grondwet.

Huidige koning van Tonga

Tupou VI, 12 juli 1959 (officiele naam: Ahoʻeitu ʻUnuakiʻotonga Tukuʻaho)  is de huidige koning van Tonga en werd bekroond in 2015. Hij volgt zijn broer George Tupou V op die in 2012 overleed. 
De officiële kroning liet lang op zich wachten. De traditie wil dat minstens een jaar wordt gewacht met de kroning, uit respect voor de overleden vorst. Het duurde nog wat langer omdat Tonga de afgelopen jaren kampte met financiële problemen.

Vorige koningen van Tonga

George Tupou V (officiële naam: Siaosi Tāufaʻāhau Manumataongo Tukuʻaho Tupou V) (4 mei 1948-2012). Hij was de zoon van Taufa’ahau Tupou IV.

George Tupou V werd op zijn 18e verjaardag aangewezen als de kroonprins. Al voor hij koning werd, was hij een invloedrijk man in de Tongaanse politiek. Zo was hij tussen 1979 en 1998 minister voor buitenlandse zaken. Op 11 september 2006 volgde hij zijn overleden vader op. Hij nam hierbij de naam George Tupou V aan. Volgens de Tongaanse traditie werd hij pas na een officiële rouwperiode van een jaar gekroond.

George Tupou V is niet getrouwd, en heeft geen officiële kinderen. Hij heeft echter wel 1 buitenechtelijke dochter, genaamd ‘Ilima Lei Kalaniuvalu (naam bij geboorte: Fifita Tohi)

Taufa’ahau Tupou IV (4 juli 1918 – 10 september 2006) was koning van Tonga sinds het overlijden van zijn moeder Salote Tupou III in 1965. Zijn consort was Hare Majesteit Koningin Halaevalu Mata’aho, geboren in 1926. Tupou IV besteeg in 1965 de troon en was daarmee een van de langst regerende vorsten.

Taufa’ahau Tupou IV was actief sporter (oa. hoogspringen en roeien) en religieus spreker in zijn jeugd, en hij studeerde rechten aan de universiteit van Sydney, Australië. Hiermee wordt hij als de eerste inwoner van Tonga met een diploma gezien. Hij werd door zijn moeder in 1943 benoemd tot minister van Onderwijs, in 1944 tot minister van Gezondheidszorg en in 1949 tot premier. Hij was tot zijn dood nog steeds een religieus spreker binnen de Free Wesleyan Church.

Als kroonprins en als koning onderhield hij nauwe contacten met Nederland, vooral op maritiem gebied. In 1959 bezocht hij Nederland vanwege de bouw van de coaster Aoniu en de sleepboot Hifofua bij scheepswerf Niestern in Delfzijl in opdracht van Tonga Copra Board in Nuku’alofa. De Nederlander Joop Schut begeleidde drie jaar lang de opleiding van Tonganese zeelieden. In oktober 1985 bezocht de koning Rotterdam om zich te oriënteren op het gebied van havenontwikkeling.

Taufa’ahau Tupou IV had veel politieke macht en invloed in Tonga’s aristocratische overheidssysteem – 70% van het parlement bestaat uit aristocraten. Zijn controversiële rol in een investeringsschandaal zorgde er wel voor dat er steeds meer stemmen opgingen voor een grotere doorzichtigheid van de overheid, en meer democratisering van processen.

Hoewel hij een actief sporter was geweest, was Tupou een van de dikste koningen ooit – in de zeventiger jaren woog hij meer dan 200 kg.

Op 15 augustus 2006 liet de Tongaase premier Feleti Sevele de radio-en televisieuitzendingen staken om aan te kondigen dat de koning erg ziek opgenomen was in een ziekenhuis in Auckland; hierbij vroeg hij de 104.000 inwoners van het land voor de koning te bidden. De koning stierf een maand later, iets na middernacht op 10 september 2006 aan een onbekende ziekte. Hij werd opgevolgd door zijn zoon, kroonprins Tupouto’a. Verwacht wordt dat de machtsovername door het volk gebruikt zal worden meer democratie te krijgen.

Lijst van koningen van Tonga

De volgende koningen hebben geregeerd sinds de formele stichting van het koninkrijk van Tonga in 1875:

• George Tupou I (1875 – 1893)
• George Tupou II (1893-1918)
• Salote Tupou III (Koningin) (1918-1965)
• Taufa’ahau Tupou IV (1965-2006)
• George Tupou V (2006-2012)
• Tupou VI (2015-heden)

Bevolking van Tonga

Hoewel Tonga in aanraking kwam met koloniale machten heeft het nooit eigen bestuur verloren – een feit dat Tonga uniek maakt in deze regio. Ontdekkingsreiziger James Cook bezocht Tonga drie keer en raakte zo in de ban van haar vriendelijke bevolking dat hij de eilanden de Friendly Islands noemde. Archeologische opgravingen duiden aan dat de eerste bewoners 6000 jaar geleden op de eilanden aankwamen. Vanuit Tonga migreerden de Polynesiërs naar andere delen van de Pacific. De Tongans zijn erg trots op hun Polynesische geschiedenis, hun koningshuis en hun eigen cultuur. De bevolking van Tonga is vrijwel geheel Polynesisch.

De bevolking staat bekend als buitengewoon vriendelijk en religieus. Zelf zo religieus, dat op zondag er weinig is te doen. Winkels en restaurants zijn dicht, het openbaar vervoer rijdt niet en sporten is op zondag ongewenst. In de Tongaanse cultuur is het niet gewenst om in het openbaar in badkleding of met ontbloot bovenlijf te rond te lopen. Bij hotels is dat overigens geen enkel probleem. Vrouwen behoren in het openbaar begeleid te worden door hun man. Nu zijn ze ondertussen wel gewend dat vrouwelijke toeristen soms ook alleen reizen, maar als u – als vrouw zijnde – een wandeling wil maken in het bos en dergelijke, dan is het toch verstandig om samen met een (manlijke) reispartner op stap te gaan.

Bij de Tongans staat vriendelijkheid en gastvrijheid hoog in het vaandel. Maar in hun omgang spelen protocollen, gebaseerd op hun cultuur en het Christendom, een belangrijke rol. Deze protocollen verschillen van dorp tot dorp. De volgende omgangsregels worden op prijs gesteld:

• Vraag toestemming om in een dorp te mogen rondlopen of te mogen fotograferen
• Draag badkleding alleen bij uw hotel (op het strand of bij het zwembad)
• Zwem niet naakt of topless
• Wandel of rijd niet door een dorp gedurende het avondgebed (tussen 18.00 en 19.00 uur)
• Respecteer dat op zondag veel stranden en attracties gesloten zijn
• Draag nette, lichte kleding bij bezoek aan een kerk
• Doe uw schoenen uit bij het betreden van een fale en neem plaats in kleermakerszit.

Tonga heeft 106.479 (2017) inwoners. De meeste inwoners wonen op Tongatapu.

• Tongatapu: 66.577 inwoners
• Eua: 5.200 inwoners
• Vava’u: 25.000 inwoners
• Ha’apai: 5.000 inwoners

In de hoofdstad Nuku’Alofa wonen momenteel 24.500 inwoners. Daarnaast wonen er nog zo’n 100.000 Tongans overzee, voornamelijk in Nieuw-Zeeland.

Gekleed in kleurrijke jurken, een exotische bloem achter het oor gestoken. Al heupwiegend loopt de ene na de andere miss over de catwalk. De aanwezige toeschouwers klappen en joelen luid. Op de houding en gezichtsbouw van de miss afgaand, zou je denken dat het om een man gaat. Maar in Tonga bestaan niet alleen de categorieën man en vrouw. Op de Pacifische eilandengroep is ruimte voor een derde geslacht: de fakaleiti.

Miss Galaxy verkiezing

Jaarlijks vindt de Miss Galaxy Pageant plaats in Nuku’alofa op het eiland Tongatapu. Nuku’alofa is de hoofdstad van Tonga en betekent letterlijk woonplaats van de liefde. Het is uitgerekend hier waar de grootste gemeenschap fakaleiti woont.

Tijdens de Miss Galaxy Pageant wordt de beste fakaleiti van heel Tonga gekozen. Maar er zijn ook deelnemers aanwezig uit andere Pacific landen. De deelnemers worden beoordeeld in verschillende categorieën. Zij moeten achtereenvolgend een rode creatie, een eigen creatie en een gerecyclede creatie dragen. Onder luid applaus of boegeroep van het publiek geeft de jury commentaar op de optredens. Soms zijn deze ietwat platvloers en provocerend.

Bij iedere wedstrijd is een lid van het Tongaanse Koninklijk Huis aanwezig. Daarnaast is de zaal gevuld met plaatselijke bekendheden en zo’n vijfduizend man publiek. Ook zijn er soms internationale beroemdheden van de partij. Zo waren onder andere actrices Pamela Stevenson-Connelly en Minnie Driver in het verleden aanwezig.

De grootste missverkiezing van het Polynesische koninkrijk wordt georganiseerd door de Tonga Leiti’s Association. Deze organisatie zet zich in voor het verminderen van HIV en soa’s binnen de leiti gemeenschap in Tonga. Ook strijden zij voor meer respect.

Economie van Tonga

Tonga heeft een onderontwikkelde economie. Het land is erg afhankelijk van ontwikkelingshulp, overmakingen van emigranten aan familie in Tonga en landbouw en visserij. Er worden producten uitgevoerd, zoals; vanille, kopra, zoete aardappelen, squash (een soort pompoen) en allerlei vis. Ofschoon het toerisme nog onderontwikkeld is, vormt het ongeveer éénderde van het binnenlandse inkomen.

Tonga importeert een groot deel van zijn voedsel, voornamelijk uit Nieuw-Zeeland. Voornaamste reden is het tekort aan vruchtbare grond voor landbouw en veeteelt op de eilanden zelf. Het economische beleid is vooral gericht op stimulering van buitenlandse investeringen voor voor de gezondheidszorg, onderwijs en infrastructuur. De overheid biedt verplicht gratis onderwijs tot de leeftijd van 14. Tonga kampt met hoge jeugdwerkloosheid, inflatiedruk en stijgende kosten voor onderwijs en gezondheidszorg. Inwoners die buiten de hoofdstad Nuku’Alofa wonen leven voor een groot deel buiten de officiële economie.

Natuur van Tonga

De eilanden van Tonga hebben een minder dichte jungle dan op veel andere Pacific eilande. De bossen en plantages zijn daardoor beter toegankelijk. In het regenwoud groeien prachtige kleurige bloemen zoals enkele soorten hibiscus, datura, de roze en gele ‘frangipani’, en de ‘heilala’, een zoet geurende rode bloem waar een speciaal festival aan is gewijd. Aan diersoorten treffen we op Tonga twee soorten Iguana (reptielen) aan, enkele kolonies grote ‘vliegende honden’ (vleermuizen). Het meest imposant zijn de reusachtige fruit bats (Peteropus tonganus). Dat zijn vleermuizen met een spanwijdte van maximaal twee meter, die men aantreft in de Casuarina bomen rond het dorp Kolovai.

Reismogelijkheden in Tonga

Tonga heeft een aantal unieke bezienswaardigheden. Niettemin verkeerd het toerisme nog in de kinderschoenen. Maak in ieder geval reserveringen voor de binnenlandse vluchten en hotelovernachtingen op de buiteneilanden, aangezien de beperkte faciliteiten doorgaans zijn volgeboekt door expatriates en zakenreizigers.

Om de belangrijkste bezienswaardigheden op Tongatapu, Ha’apai en Vava’u te zien, kunt u als uitgangspunt voor de reisduur 10 dagen aanhouden.

De beste tijd van het jaar om naar Tonga te reizen is tussen mei en november. Dan is het namelijk het droge seizoen. De dagen zijn dan warm en droog en de avonden fris en koel.

In juni/juli komen de walvissen naar Vava’u om te overwinteren. U heeft hier een unieke gelegenheid om met walvissen te zwemmen op Vava’u. Juni/Juli zijn ook de maanden dat door het hele land festivals worden georganiseerd.

Ook de rest van het jaar heeft Tonga een heerlijk klimaat. In het regenseizoen valt er veel neerslag, maar omdat de eilanden vrij laag zijn valt de regen voornamelijk ‘s nachts. Door de hoge luchtvochtigheid heeft u dan echter wel meer last van de hitte.

Fakaleiti

Fakaleiti is afgeleid van het woord faka dat ‘net zoals’ betekent en het Engelse woord lady. ‘Net zoals een vrouw’ dus. Wij zouden deze personen misschien omschrijven als travestieten. In Tonga kennen ze dat woord niet. Fakaleiti zijn mannen die zich vrouwelijk gedragen. En dit terwijl de doorsnee Tongaanse man vooral trots en mannelijkheid uitstraalt. In tegenstelling tot een travestiet gedraagt een fakaleiti zich ook buiten het podium volgens zijn of haar rol. Zelf noemen deze personen zich liever ladies.
 

Kerngegevens van Tonga

• Oppervlakte: 747 km² (4,2% water)
• Inwoners: 105.323
• Inwoners per km²: 141
• Hoofdeiland: Tongatapu
• Hoofdstad: Nuku’alofa